Rối loạn Phân Liệt Cảm Xúc SZD là gì và những điều bạn cần biết!

Rối loạn phân liệt cảm xúc (Schizoaffective Disorder - SZD) là một bệnh lý tâm thần mãn tính, ảnh hưởng đến cả khả năng tư duy và cảm xúc của người bệnh. Đặc trưng của bệnh Rối loạn Phân Liệt Cảm Xúc là sự kết hợp các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt (như ảo giác, hoang tưởng) và các triệu chứng rối loạn cảm xúc (như trầm cảm, hưng cảm hoặc hỗn hợp cả hai).

1. Rối loạn phân liệt cảm xúc là gì?

Rối loạn Phân Liệt Cảm Xúc (SZD) là một dạng rối loạn tâm thần phức tạp, ảnh hưởng đến cả cảm xúc và suy nghĩ của người bệnh.

• Sự kết hợp hai bệnh lý: SZD là sự kết hợp các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt và rối loạn cảm xúc.

• Triệu chứng đa dạng: Biểu hiện của bệnh có thể khác nhau ở mỗi người, từ nhẹ đến nặng, và thay đổi theo thời gian.

• Tiên lượng: SZD là bệnh lý mãn tính, cần được điều trị lâu dài. Tuy nhiên, với việc điều trị phù hợp, người bệnh có thể kiểm soát được các triệu chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và hòa nhập cộng đồng

Không giống như những rối loạn tâm lý khác, SZD khiến người bệnh trải qua những đợt "tách rời" khỏi thực tế, với những triệu chứng đặc trưng như sau:

Ảo giác:

• Ảo giác thị giác: Nhìn thấy những thứ không có thật, ví dụ như nhìn thấy những hình ảnh kỳ lạ, quái vật hoặc người đã khuất.

• Ảo giác thính giác: Nghe thấy những âm thanh không có thật, ví dụ như tiếng nói nói chuyện với mình, tiếng nhạc hoặc tiếng ồn ào.

• Ảo giác xúc giác: Cảm nhận những thứ không có thật trên da, ví dụ như cảm giác bị côn trùng bò trên da, bị ai đó chạm vào hoặc bị điện giật.

• Ảo giác vị giác: Nếm thấy những vị không có thật trong thức ăn, ví dụ như vị đắng, vị chua hoặc vị kim loại.

• Ảo giác khứu giác: Ngửi thấy những mùi không có thật, ví dụ như mùi khét lẹt, mùi hoa thối hoặc mùi hóa chất.

Hoang tưởng:

• Hoang tưởng sai sự thật: Niềm tin sai lầm và kiên định về một điều gì đó không đúng sự thật, nhưng có thể xảy ra trong thực tế, ví dụ như tin rằng mình bị theo dõi, bị âm mưu hãm hại hoặc bị kiểm soát bởi một thế lực khác.

• Hoang tưởng vô lý: Niềm tin sai lầm và kiên định về một điều gì đó không thể xảy ra trong thực tế, ví dụ như tin rằng mình có siêu năng lực, có thể đọc suy nghĩ người khác hoặc có thể giao tiếp với người ngoài hành tinh.

Rối loạn cảm xúc:

• Tâm trạng thay đổi đột ngột và dữ dội: Người bệnh có thể chuyển từ trạng thái vui vẻ sang buồn bã, tức giận hoặc lo lắng chỉ trong vài phút hoặc vài giờ.

• Cảm giác trống rỗng: Người bệnh có thể cảm thấy vô cảm, thiếu động lực và mất hứng thú với mọi hoạt động.

• Cảm giác bồn chồn: Người bệnh có thể cảm thấy bồn chồn, lo lắng và khó tập trung.

• Cảm giác trầm cảm: Người bệnh có thể cảm thấy buồn bã, chán nản, mất hy vọng và có ý nghĩ tự tử.

Rối loạn suy nghĩ:

• Khó khăn trong việc tập trung: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc tập trung vào một công việc hoặc một cuộc trò chuyện.

• Suy nghĩ lộn xộn: Người bệnh có thể có những suy nghĩ lộn xộn, khó khăn trong việc sắp xếp ý tưởng và diễn đạt suy nghĩ một cách mạch lạc.

• Mất trí nhớ: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc ghi nhớ những thông tin mới hoặc những sự kiện đã xảy ra trong quá khứ.

Rối loạn hành vi:

• Thu mình, xa lánh xã hội: Người bệnh có thể thu mình, xa lánh bạn bè và gia đình, không muốn tham gia các hoạt động xã hội.

• Hành vi kỳ quặc, bốc đồng: Người bệnh có thể có những hành vi kỳ quặc, bốc đồng, khó lý giải.

• Lạm dụng chất kích thích: Người bệnh có thể lạm dụng rượu bia, ma túy hoặc các chất kích thích khác để giải tỏa căng thẳng hoặc che lấp các triệu chứng của bệnh.

2. Nguyên nhân dẫn đến Rối loạn phân liệt cảm xúc SZD

Nguyên nhân dẫn tới rối loạn phân liệt cảm xúc SZD vẫn chưa được biết rõ, nhưng các nhà khoa học tin rằng đây là kết quả của sự tương tác giữa nhiều yếu tố, bao gồm:

Cơ chế sinh học:

Các nhà khoa học tin rằng sự mất cân bằng hóa chất trong não bộ, đặc biệt là dopamine và glutamate, có thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của SZD. Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến sự kiểm soát vận động, cảm xúc và phần thưởng. Glutamate là một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến việc học tập, trí nhớ và suy nghĩ. Sự mất cân bằng của những chất dẫn truyền thần kinh này có thể dẫn đến các triệu chứng như ảo giác, hoang tưởng, rối loạn suy nghĩ và hành vi.

Ảnh hưởng di truyền:

Rối loạn phân liệt cảm xúc SZD có thể di truyền trong một số gia đình. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là tất cả những người có người thân mắc SZD sẽ mắc bệnh. Nguy cơ mắc SZD cao hơn nếu có bố mẹ hoặc anh chị em ruột mắc bệnh. Các nghiên cứu di truyền đã xác định một số gen có liên quan đến SZD, nhưng những gen này chỉ đóng vai trò một phần trong sự phát triển của bệnh.

Tác động của môi trường:

Một số yếu tố môi trường có thể làm tăng nguy cơ mắc SZD, bao gồm:

• Lạm dụng thời thơ ấu: Trẻ em bị lạm dụng tình dục, thể chất hoặc tình cảm có nguy cơ mắc SZD cao hơn.

• Stress: Những trải nghiệm stress trong thời thơ ấu hoặc tuổi trưởng thành có thể làm tăng nguy cơ mắc SZD.

• Tiếp xúc với ma túy: Sử dụng một số loại ma túy, đặc biệt là methamphetamine và cocaine, có thể làm tăng nguy cơ mắc SZD.

3. Điều trị Rối loạn phân liệt cảm xúc SZD như thế nào?

Rối loạn phân liệt cảm xúc SZD là một bệnh lý nghiêm trọng và cần được điều trị bằng thuốc và liệu pháp tâm lý.

Điều trị bằng thuốc:

• Thuốc chống loạn thần: Đây là loại thuốc chính được sử dụng để điều trị SZD. Thuốc chống loạn thần có thể giúp giảm bớt các triệu chứng như ảo giác, hoang tưởng, rối loạn suy nghĩ và hành vi.

• Thuốc chống trầm cảm: Một số người bệnh SZD có thể cần sử dụng thêm thuốc chống trầm cảm để điều trị các triệu chứng trầm cảm.

• Thuốc chống lo âu: Thuốc chống lo âu có thể được sử dụng để điều trị các triệu chứng lo lắng và bồn chồn.

Liệu pháp tâm lý:

• Liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT): CBT có thể giúp người bệnh học cách nhận diện và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống.

• Liệu pháp gia đình: Liệu pháp gia đình có thể giúp các thành viên gia đình hiểu và hỗ trợ người bệnh một cách tốt hơn.

• Kỹ năng xã hội: Huấn luyện kỹ năng xã hội có thể giúp người bệnh học cách giao tiếp và tương tác với người khác một cách hiệu quả hơn.

4. Lời khuyên 

• Bản thân người bệnh:

  • Cần tuân thủ theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ, bao gồm việc sử dụng thuốc đầy đủ và đúng liều lượng, tham gia liệu pháp tâm lý theo lịch hẹn.

  • Duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm ăn uống đầy đủ, ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên và tránh xa các chất kích thích như rượu bia, ma túy.

  • Chia sẻ những khó khăn, tâm tư tình cảm với người thân, bạn bè hoặc tham gia các nhóm hỗ trợ để nhận được sự thấu hiểu và động viên.

• Gia đình và bạn bè:

  • Cần học hỏi về Rối loạn phân liệt cảm xúc SZD để có thể hiểu và hỗ trợ người bệnh một cách tốt nhất.

  • Tạo môi trường sống an toàn, yêu thương và kiên nhẫn với người bệnh.

  • Khuyến khích người bệnh tham gia các hoạt động xã hội phù hợp để giúp người bệnh hòa nhập cộng đồng.

• Cộng đồng:

  • Cần nâng cao nhận thức về SZD để xóa bỏ những định kiến và kỳ thị đối với người bệnh.

  • Tạo điều kiện cho người bệnh tham gia học tập, lao động và hòa nhập cộng đồng.

  • Hỗ trợ các gia đình có người thân mắc SZD về mặt tinh thần và vật chất.

Thông tin tham khảo:

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/schizoaffective-disorder/symptoms-causes/syc-20354504
• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21544-schizoaffective-disorder
• https://www.mind.org.uk/information-support/types-of-mental-health-problems/schizoaffective-disorder/about-schizoaffective-disorder/

Rối loạn Phân Liệt Cảm Xúc SZD là một bệnh lý nghiêm trọng, nhưng với sự điều trị và hỗ trợ phù hợp, người bệnh hoàn toàn có thể sống một cuộc sống bình thường và ý nghĩa.

Điều quan trọng là:

• Chẩn đoán và điều trị sớm: Việc chẩn đoán và điều trị Rối loạn phân liệt cảm xúc SZD sớm có thể giúp cải thiện hiệu quả điều trị và ngăn ngừa biến chứng.

• Tuân thủ theo phác đồ điều trị: Người bệnh cần tuân thủ theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ, bao gồm việc sử dụng thuốc đầy đủ và đúng liều lượng, tham gia liệu pháp tâm lý theo lịch hẹn.

• Hỗ trợ từ gia đình và xã hội: Sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người bệnh SZD hòa nhập cộng đồng và sống một cuộc sống ý nghĩa.

Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thể thay thế cho lời khuyên của bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý.

Nếu bạn hay người thân có biểu hiện hoặc mắc Rối loạn Phân Liệt Cảm Xúc, hãy đặt lịch hoặc liên hệ hotline / zalo 0383720880, các chuyên gia tâm lý tại Viện Tâm Lý Đời Sống sẽ hỗ trợ, tư vấn và đồng hành giúp các bạn hồi phục sức khỏe tinh thần một cách tốt nhất.