Dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy thì - Khủng hoảng tâm hồn tuổi mới lớn

Tuổi dậy thì là giai đoạn đầy biến động và bão giông trong cuộc đời mỗi người. Không chỉ thay đổi về cơ thể, các bạn trẻ còn phải đối mặt với vô vàn áp lực học tập, gia đình, bạn bè, hình thành bản thân,... Lúc này, trầm cảm như một "vị khách không mời mà đến", âm thầm gõ cửa tâm hồn, khiến các bạn chìm trong u buồn, tuyệt vọng. Qua bài viết này, cùng tìm hiểu những dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy thì để từ đó phương hướng hỗ trợ và chữa trị kịp thời cho các bạn trẻ.

Số liệu thống kê về bệnh trầm cảm ở tuổi dậy thì

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)

• Trầm cảm là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong ở nhóm tuổi 15-29. 
• Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc trầm cảm ở tuổi dậy thì ngày càng gia tăng, chiếm khoảng 15-30%, cao hơn nhiều so với các nước phát triển.
• 60% các trường hợp trầm cảm ở tuổi dậy thì không được chẩn đoán và điều trị.
• Tỷ lệ tự tử ở độ tuổi dậy thì mắc trầm cảm cao gấp 9 lần so với người bình thường.

Dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy thì thường khó nhận biết hơn so với người trưởng thành. Do đó, việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe tinh thần và tương lai của các bạn trẻ.

Dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy thì cần được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời

Dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy thì biểu hiện qua cảm xúc

• Buồn bã, chán nản: Đây là dấu hiệu phổ biến nhất, kéo dài liên tục ít nhất 2 tuần.
  • Mức độ: Có thể biểu hiện qua nét mặt buồn rầu, đôi mắt vô hồn, giọng nói uể oải, hay khóc lóc, dễ xúc động.
  • Ví dụ: "Con không muốn đi học nữa", "Con chẳng thấy gì vui vẻ cả", "Mọi thứ đều tệ hại".
• Mất hứng thú với những hoạt động yêu thích: Các bạn không còn cảm thấy vui vẻ, hào hứng khi tham gia các hoạt động thường ngày.
  • Biểu hiện: Bỏ bê sở thích, hạn chế giao tiếp, tụ tập bạn bè, không tham gia các hoạt động thể thao, văn nghệ.
  • Ví dụ: "Con không muốn chơi game nữa", "Con không muốn đi chơi với bạn bè", "Con chỉ muốn nằm một chỗ".
• Cảm giác vô vọng, tuyệt vọng: Suy nghĩ tiêu cực, bi quan về bản thân, tương lai.
  • Mức độ: Có thể xuất hiện những suy nghĩ "Mình chẳng có gì tốt đẹp", "Mình chẳng làm được gì ra hồn", "Tương lai của mình sẽ chẳng đi đến đâu".
  • Biểu hiện: Mất niềm tin vào bản thân, dễ dàng bỏ cuộc trước khó khăn, không đặt ra mục tiêu cho tương lai.
• Dễ cáu kỉnh, bực bội: Mất kiểm soát cảm xúc, thường xuyên nổi nóng, gây mâu thuẫn với mọi người xung quanh.
  • Biểu hiện: Hay cáu gắt, la hét, dễ nổi nóng vì những chuyện nhỏ nhặt, thường xuyên mâu thuẫn với cha mẹ, thầy cô, bạn bè.
  • Ví dụ: "Con ghét mọi người", "Tất cả đều chống lại con", "Con không muốn nói chuyện với ai cả".
• Cảm giác tội lỗi, tự trách móc: Luôn dằn vặt bản thân vì những sai lầm nhỏ, thậm chí nghĩ đến việc tự tử.
  • Mức độ: Có thể xuất hiện những suy nghĩ "Mình thật vô dụng", "Mình là gánh nặng cho mọi người", "Mình nên chết đi cho xong"
  • Biểu hiện: Hay tự trách bản thân, dằn vặt vì những lỗi lầm nhỏ, có ý nghĩ muốn tự tử để giải thoát bản thân khỏi những đau khổ.

Dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy có thể được biểu hiện qua cảm xúc, hành vi và suy nghĩ

Dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy thì biểu hiện qua hành vi

• Thay đổi thói quen ăn uống: Ăn nhiều hoặc ăn ít hơn bình thường, dẫn đến tăng hoặc giảm cân đột ngột.
  • Biểu hiện: Ăn vặt liên tục, bỏ bữa, chán ăn, hoặc ăn uống vô độ, tăng cân mất kiểm soát.
  • Ví dụ: "Con không muốn ăn gì cả", "Con chỉ muốn ăn vặt", "Con ăn không ngừng nghỉ".
• Rối loạn giấc ngủ: Khó ngủ, ngủ li bì hoặc ngủ quá nhiều.
  • Biểu hiện: Khó ngủ, trằn trọc, ngủ không sâu giấc, hay thức giấc giữa đêm, ngủ nhiều hơn bình thường nhưng vẫn cảm thấy mệt mỏi.
  • Ví dụ: "Con không thể ngủ được", "Con ngủ mãi mà vẫn thấy mệt", "Con chỉ muốn ngủ suốt ngày".
• Mệt mỏi, thiếu năng lượng: Luôn cảm thấy kiệt sức, uể oải, thiếu sức sống.
  • Biểu hiện: Thiếu hụt năng lượng, dễ mệt mỏi, không muốn vận động, không có hứng thú tham gia các hoạt động thể chất.
  • Ví dụ: "Con cảm thấy rất mệt mỏi", "Con không muốn làm gì cả", "Con chẳng còn sức để đi học".
• Suy giảm khả năng tập trung: Khó khăn trong việc học tập, ghi nhớ thông tin.
  • Biểu hiện: Mất tập trung, hay quên, khó tiếp thu bài vở, kết quả học tập sa sút.
  • Ví dụ: "Con không thể tập trung học bài", "Con hay quên mọi thứ", "Con học mãi mà không nhớ gì".
• Lơ là việc vệ sinh cá nhân: Coi trọng ngoại hình ít hơn bình thường, không quan tâm đến việc chăm sóc bản thân.
  • Biểu hiện: Lười tắm giặt, thay quần áo, không chải chuốt đầu tóc, không quan tâm đến việc ăn mặc.
  • Ví dụ: "Con không muốn tắm rửa", "Con chẳng cần phải đẹp", "Con mặc gì cũng được".
• Có hành vi tự làm tổn thương bản thân: Cắt tóc, rạch da, tự tử.
  • Biểu hiện: Cắt tóc bừa bãi, rạch da tay, tự làm tổn thương bản thân bằng các hành vi nguy hiểm khác.
  • Lưu ý: Đây là dấu hiệu nghiêm trọng, cần được can thiệp kịp thời để tránh những hậu quả nguy hiểm.

Bệnh trầm cảm tuổi dậy thì sẽ dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời

Dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy thì biểu hiện qua suy nghĩ

• Suy nghĩ tiêu cực: Luôn nghĩ về những điều tồi tệ, bi quan về tương lai.
  • Mức độ: Có thể xuất hiện những suy nghĩ "Mọi chuyện đều tệ hại", "Tương lai của mình sẽ chẳng đi đến đâu", "Mình chẳng có gì tốt đẹp".
  • Biểu hiện: Luôn nhìn nhận mọi thứ một cách tiêu cực, không tin tưởng vào bản thân, không có hy vọng vào tương lai.
• Mất niềm tin vào bản thân: Cảm thấy mình vô giá trị, không có khả năng đạt được thành công.
  • Mức độ: Có thể xuất hiện những suy nghĩ "Mình chẳng làm được gì ra hồn", "Mình là kẻ thất bại", "Mình không xứng đáng được yêu thương".
  • Biểu hiện: Hay tự ti, so sánh bản thân với người khác, dễ dàng bỏ cuộc trước khó khăn, không tin tưởng vào khả năng của bản thân.
• Khó khăn trong việc đưa ra quyết định: Luôn do dự, thiếu tự tin vào khả năng của bản thân.
  • Biểu hiện: Khó khăn trong việc lựa chọn, hay thay đổi quyết định, không dám chịu trách nhiệm cho những quyết định của bản thân.
  • Ví dụ: "Con không biết phải làm gì", "Con không dám quyết định", "Con sợ sai lầm".
• Có ý nghĩ về cái chết: Nghĩ đến việc tự tử như một cách giải thoát khỏi những đau khổ.
  • Mức độ: Có thể xuất hiện những suy nghĩ "Mình muốn chết đi cho xong", "Mình chẳng còn lý do gì để sống", "Tự tử là cách duy nhất để giải thoát bản thân".
  • Biểu hiện: Hay nói về cái chết, có ý định tự tử, có kế hoạch cụ thể để tự tử.
  • Lưu ý: Đây là dấu hiệu vô cùng nguy hiểm, cần được can thiệp kịp thời để bảo vệ tính mạng của các bạn trẻ.

Người lớn nên quan tâm và chia sẻ để các bạn trẻ hạn chế những suy nghĩ tiêu cực

Chẩn đoán và điều trị bệnh trầm cảm tuổi dậy thì 

Cần lưu ý rằng một số dấu hiệu trên có thể xuất hiện ở các bạn trẻ trong giai đoạn dậy thì do những biến đổi tâm sinh lý bình thường. Tuy nhiên, nếu các dấu hiệu này kéo dài liên tục hơn 2 tuần và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống, học tập và sinh hoạt hàng ngày của các bạn thì có thể là dấu hiệu của trầm cảm.

Bạn có thể thực hiện bài quiz test trầm cảm ở tuổi dậy thì Rads để có đánh giá tổng quan.

Chẩn đoán: Để chẩn đoán chính xác tình trạng trầm cảm ở tuổi dậy thì, cần có sự đánh giá của bác sĩ hay các chuyên gia tâm lý chuyên môn. Các chuyên gia sẽ thực hiện các bài kiểm tra tâm lý, phỏng vấn và thu thập thông tin về tiền sử bệnh lý, yếu tố gia đình, môi trường sống,... để đưa ra chẩn đoán chính xác.

Điều trị: Việc điều trị trầm cảm ở tuổi dậy thì cần kết hợp nhiều phương pháp, bao gồm:

• Liệu pháp tâm lý: Giúp các bạn trẻ nhận thức được vấn đề, thay đổi suy nghĩ tiêu cực, học cách kiểm soát cảm xúc và hành vi, phát triển kỹ năng đối phó với căng thẳng.
• Sử dụng thuốc: Một số trường hợp cần sử dụng thuốc chống trầm cảm theo chỉ định của bác sĩ để cải thiện triệu chứng.
• Thay đổi lối sống: Khuyến khích các bạn trẻ tham gia các hoạt động thể chất, duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, hạn chế sử dụng thiết bị điện tử.
• Hỗ trợ từ gia đình và xã hội: Tạo môi trường sống yêu thương, thấu hiểu, chia sẻ và động viên các bạn trẻ vượt qua giai đoạn khó khăn.

Lời khuyên:

• Cha mẹ, thầy cô giáo và bạn bè cần quan tâm, lắng nghe, thấu hiểu và chia sẻ với các bạn trẻ.
• Khuyến khích các bạn trẻ chia sẻ cảm xúc, tâm tư nguyện vọng của bản thân.
• Tạo môi trường sống an toàn, yêu thương, không phân biệt đối xử.
• Đưa các bạn trẻ đến gặp bác sĩ, chuyên gia tâm lý khi nghi ngờ mắc trầm cảm.

Cùng chung tay và hỗ trợ các bạn trẻ ở tuổi dậy

Trầm cảm ở tuổi dậy thì là một vấn đề nghiêm trọng cần được quan tâm và giải quyết kịp thời. Hiểu rõ dấu hiệu bị trầm cảm ở tuổi dậy thì là bước đầu tiên để phát hiện sớm và can thiệp hiệu quả. Mỗi bậc phụ huynh, thầy cô giáo và bạn bè cần lắng nghe, thấu hiểu và chia sẻ với các bạn trẻ, đồng thời khuyến khích họ tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp từ bác sĩ, chuyên gia tâm lý. Cùng chung tay tạo môi trường sống an toàn, yêu thương để các bạn trẻ phát triển khỏe mạnh, hạnh phúc. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề nào cần tư vấn, băn khoăn, thắc mắc, vui lòng liên hệ với Viện Tâm Lý Đời Sống qua hotline / zalo 0383720880 để được tư vấn chi tiết.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm:

• Số liệu thống kê về trầm cảm ở tuổi dậy thì: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
• Thông tin về chẩn đoán và điều trị trầm cảm ở tuổi dậy thì: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/depression/symptoms-causes/syc-20356007